کلیسای چورا استانبول (انگلیسی: Chora Church، ترکی: Kariye Kilisesi) یا موزه ی کاریه ( Kariye Müzesi ) یکی از بهترین نمونه های هنر موزاییک بیزانسی را دارا میباشد. امروزه این موزه در محله ی کاریه، در نزدیکی دیوار های شهری ادیرنه کاپی ( دروازه ی ادیرنه ) بر فراز شاخ طلایی واقع شده است. این بنا که در ابتدا کلیسایی مسیحی بود، پس از فتح قسطنطنیه توسط عثمان ها به مسجد، و پس از تبدیل ترکیه به جمهوری به موزه تبدیل گشت.
تصویری زیبا از ساختمان کلیسای چورا
کلیسا در اصل در اوائل قرن چهارم، خارج از اولین دیوار قسطنطنیه ساخته شد؛ چورا در یونانی به معنی حومه ی شهر می باشد. نام اصلی بنا "کلیسای ناجی مقدس در چورا ( حومه ی شهر )" بود و این مکان در ابتدا زیارتگاهی کوچک واقع در خارج از شهر به شمار می رفت. بعد ها کلیسای چورا در زلزله ای آسیب دید و تا چندین قرن به حال خود رها شد؛ پس از گسترش دیوار های شهر و مسکونی شدن این منطقه، محله ی کلیسا داخل قسطنطنیه قرار گرفت.
کلیسای چورا در قرن 11 ام توسط ماریا دوکاینا ( Maria Dukaina )، مادر زن الکسیوس اول کومننوس بازسازی شد. در قرن 12 ام پس از چند زلزله، ایزاک کومننوس کلیسا را مرمت کرد و نهایتا تئودور متوکیتِس ( Theodore Metochites )، مسئول خزانه و هنر های بیزانسی در آن زمان، در قرن 14 ام بار دیگر بنا را بازسازی نمود. بیشتر موزاییک ها و طرح های آبرنگی که امروزه مورد تقدیر قرار می گیرند، در طول این مرمت به کلیسا ی چورا اضافه شده اند.
تصویری از داخل کلیسای چورا
یکی از زیباترین موزاییک های موزه، بر فراز درِ منتهی به سرسرای اصلی کلیسا واقع در هشتی ( narthex ) داخلی قرار گرفته و تئودور را در حال تقدیم ماکتی از کلیسا به مسیح به تصویر کشیده است. پس از فتح قسطنطنیه، عثمانی ها کلیسا را به مسجدی به نام مسجد کاریه ( Kariye Camii ) تبدیل کردند. به دلیل ممنوع بودن نمایش تصاویر در اسلام، موزاییک ها و طرح های آبرنگ با گچ پوشانده شدند، محرابی به بنا اضافه و مناره ای در خارج از کلیسا احداث گشت.
تصویری از داخل کلیسای چورا
پس از تبدیل ترکیه به جمهوری، متخصصان هنر بیزانس به استانبول آمدند تا روی مرمت بنا کار کرده و موزاییک ها و طرح های آبرنگ را پیدا کنند. در سال 1958 در های بنا به عنوان موزه بر روی عموم گشوده شد.
امروزه کلیسای چورا شامل چهار واحد معماری اصلی است: سرسرای اصلی ( nave )، سازه ی دو طبقه ایِ ( annex، به معنای فرعی ) اضافه شده به ضلع شمالی، هشتی های ( narthex ) داخلی و خارجی و کلیسای کوچکی مختص به مقبره ها ( parecclesion ) واقع در جنوب بنا. در سال 2013 بازسازی بزرگ دیگری آغاز شد. این فرآیند که همچنان در جریان است در چندین مرحله صورت گرفته و شامل بسته شدن چند بخش از موزه است؛
کاشی کاری های زیبای کلیسای چورا
ابتدا سرسرای اصلی و ساختمان فرعی دو طبقه، سپس هشتی داخلی و در آخر هشتی خارجی و کلیسای کوچک. از آنجاییکه بهترین طرح های آبرنگ در کلیسای کوچک قرار دارند توصیه می شود بعد از اتمام آخرین مراحل مرمت از کلیسا بازدید شود.
با اینکه کلیسای چورا به اندازه ی دیگر کلیساهای بازمانده از عصر بیزانس واقع در استانبول بزرگ نیست، به دلیل سالم بودن دکوراسیون داخلی اش بنایی منحصر به فرد به شمار می رود. ساختمان کلیسا به سه بخش اصلی تقسیم می شود: که شامل سرسرای ورودی یا همان هشتی، بدنه ی اصلی کلیسا ( naos ) و کلیسای کوچک کناری. بنا شش گنبد دارد: دو گنبد در هشتی داخلی ( esonarthex )، یک گنبد در کلیسای کوچک و سه گنبد در بدنه ی اصلی میباشد.
تصویری زیبا از هشتی های کلیسای چورا
درِ اصلی غربی کلیسای چورا به داخل هشتی باز می شود. این در، شمال و جنوب بنا را به هشتی خارجی ( exonarthex ) و هشتی داخلی ( esonarthex ) تقسیم می کند.
دری واقع در ضلع شمالی هشتی، به درون راهروی وسیع غرب-شرق ( که در امتداد بخش شمالی سرسرای اصلی قرار گرفته و به داخل محراب راه دارد) منتهی می شود. هشتی داخلی دو گنبد دارد؛ گنبد کوچکتر بر فراز ورودیِ راهروی شمالی قرار گرفته و گنبد بزرگتر مابین ورودی های منتهی به سرسرای اصلی و کلیسای کوچک واقع شده است.
در های مرکزی هشتی داخلی به بدنه ی اصلی کلیسا منتهی می شوند. بزرگترین گنبد کلیسا ( قطر 7/7 متر ) بر فراز مرکز سرسرای اصلی قرار گرفته است. دو گنبد کوچکتر در طرفین یک برآمدگی ساده وجود دارند: گنبد شمالی بر فراز محراب - که از طریق گذرگاه کوتاهی به سکوی خطابه متصل می شود - و گنبد جنوبی بالای اتاقک دایاکونیکان ( diaconicon ) – که دسترسی به آن از کلیسای کوچک امکان پذیر است – واقع شده اند.
کلیسای کوچک
از سمت راستِ هشتی داخلی در هایی به داخل کلیسای کوچک فرعی باز می شوند. از این کلیسای کوچک به عنوان آرامگاهی برای مقبره های خانوادگی و بنا های یادبود استفاده می شد. دومین گنبد بزرگ کلیسا ( قطر 4/5 متر ) زینت بخش مرکز سقف کلیسای کوچک است. گذرگاهی کوچک کلیسای کوچک را مستقیما به سرسرای اصلی وصل می کند و خارج از این گذرگاه یک عبادتگاه کوچک و یک انبار وجود دارند. کلیسای کوچک مملو از طرح های آبرنگ است که شامل :
رستاخیز ( Anastasis ). مسیح که به تازگی دروازه های دوزخ را در هم شکسته بود در میانه ایستاده و آدم و حوا را از قبرشان بیرون می کشد. پشت سر آدم، یحیی تعمید دهنده، داوود و سلیمان ایستاده اند؛ بقیه ی افراد حاضر در تصویر، پادشاهان صالح هستند.
منبع : کلیسای چورا استانبول
