کاخ بزرگ قسطنطنیه ( انگلیسی: Great Palace of Constantinople، ترکی: Büyük Saray )، اقامتگاه اصلی امپراتورهای بیزانسی از کنستانتین کبیر گرفته تا الکسیوس اول، و مرکز نمادین فرماندهی امپراتوری بیزانس بوده است. این کاخ که به "کاخ مقدس" ( The Sacred Palace ) نیز معروف است، همتای بیزانسی پالاسیوم رم است.
تصویری از کاخ بزرگ قسطنطنیه
کاخ بزرگ قسطنطنیه مجتمعی بزرگ از ساختمان ها و باغ ها واقع بر مکانی تراس دار با فرمی تقریبا ذوزنقه ای شکل به ابعاد 500 × 600 متر است و از سمت جنوب شرقی به دریای مرمره مشرف میباشد. مجتمع از سمت غرب توسط میدان اسب دوانی، از سمت شمال توسط رجا ( Regia، شاخه ی تشریفاتی مسه )، میدان آگوستاین ( Augustaion ) و مجلس سنا، و از سمت جنوب و شرق توسط دیوار های دریایی احاطه شده است.
تصویر از کاخ بزرگ قسطنطنیه استانبول
دست یافتن به درکی نوین از کاخ بزرگ قسطنطنیه بیشتر از همه با تکیه بر منابع ادبی میسر است تا مد نظر قرار دادن مدارک ناچیز باستان شناسی. از میان عناصر کم تعداد کاخ که از نظر باستان شناسی بررسی شده اند، بزرگترین آنها سرسرایی با برجستگی طاق دار است که قبل از آن حیاطی با ایوان های ستون دار و موزاییک های باشکوه قرار دارد؛ موزاییک ها نمایشگر صحنه های شکار و دامداری و طرح های اساطیر هستند.
با وجود تلاش های مکرر انجام شده از قرن 19 ام، طبیعت منزوی اشیای یافت شده و مبهم بودن منابع نوشتاری در مورد آن ها، از هرگونه بازسازی کامل معماریشان جلوگیری کرده است. با توجه به اندازه و ویژگی های کلی کاخ بزرگ قسطنطنیه، این کاخ به شهری با ساختمان های متعدد، بندرگاههای خصوصی، خیابان، فضای باز، تراس، سطح شیبدار، پلکان، باغ، آبنما و امکانات دیگر که در طول حدودا 8 قرن ساخته و بازسازی شده است شباهت دارد.
تصویر از کاخ بزرگ قسطنطنیه استانبول
بازسازی عناصر کاخ در موقعیت های مکانی جدید ولی حفظ کردن نام های قدیمیشان، به همراه تغییر دادن اسم ها و عملکرد های ساختمان های نگهداری شده، جزو عواملی هستند که باعث ایجاد ابهام در شناخت کنونی کاخ بزرگ قسطنطنیه شده اند. با وجود تمامی این مشکلات، هنوز شناسایی مراحل اصلی توسعه ی کاخ بزرگ قسطنطنیه امکان پذیر است.
مرحله اول:
مرکز مجتمع در مرحله اولیه توسعه کاخ، تحت نظر کنستانتین کبیر، به وجود آمد که با توجه به تمامی شواهد، به دیگر کاخ های امپراتوری ساخته شده در زمان حکومت چهارگانه ( Tetrarchy ) شباهت داشته است. کاخ کنستانتین مجتمعی عموما شهرنشین در نزدیکی رجا بوده است. در مجاورت رجا حمام های بزرگ زئوایکسپوس ( Zeuxippos ) قرار داشتند؛
تمامی جناح غربی کاخ بزرگ قسطنطنیه در مجاورت میدان اسب دوانی قرار داشت، در حالیکه کثیسما ( Kathisma ) – بخشی از قصر با اتاقک سلطنتی جهت نظاره ی مسابقات اسب دوانی و اتاق هایی برای دیگر کاربرد های تشریفاتی – پیوندی ملموس بین قصر بزرگ و خود شهر ایجاد میکرد.
مرحله دوم:
دومین مرحله در توسعه کاخ بزرگ قسطنطنیه در دوران سلطنت ژوستینین اول و ژوستین دوم در قرن 6 ام اتفاق افتاد. برنامه ی ساخت و ساز ژوستینین به میزان زیادی تحت تاثیر خرابی های ایجاد شده طی شورش های تصرف ( Nika Riots ) در سال 532 سرعت گرفت و شامل بازسازی سازه های واقع در جناح شمالی مجتمع کاخ، از جمله مگنورا ( Magnaura ) و شالکه ( Chalke ) میشد. سقف سازه های مذکور با موزاییک هایی که پیروزی های ژوستینین در برابر وندال های آفریقای شمالی ( 534-533 ) و اقوام گت ساکن در ایتالیا و بخشی از اسپانیا ( 555-535 ) را به تصویر کشیده اند، مزین شده است.
اعتبار ساخت کریستریکلینس ( Chrysotriklinos )، اتاق تخت پادشاهی با گنبد هشت ضلعی، که دکوراسیون باشکوهش به وسیله ی تیبریوس اول ( 582-578 ) تکمیل شد، به ژوستین دوم نسبت داده شده است. کریستریکلینس به مرکز تشریفاتی جدید کاخ تبدیل شد و طرح قسطنطنیه وار اولیه آن را اصلاح کرد.اعتبار ساخت کریستریکلینس ( Chrysotriklinos )، اتاق تخت پادشاهی با گنبد هشت ضلعی، که دکوراسیون باشکوهش به وسیله ی تیبریوس اول ( 582-578 ) تکمیل شد، به ژوستین دوم نسبت داده شده است. کریستریکلینس به هسته ی تشریفاتی جدید کاخ تبدیل شد و طرح قسطنطنیه وار اولیه ی آن را اصلاح کرد.
مرحله سوم:
بر نمای جلویی ساختمان شمایل مسیح شالکه ای ( Christ Chalkites ) در حال ایستادن بر چهارپایه ای قرار داشت؛ در سال 726 یا 730 در اولین اقدام آشکارای تمثال شکنی، لئو ی سوم سوری ( 741- 717 ) این شمایل را با صلیبی جایگزین کرد. امپراتریس آیرین در حدود سال 787 تصویر مسیح را بازسازی کرد اما بار دیگر این شمایل توسط لئوی پنجم ( 820-813 ) در سال 813، در آغاز دوره ی دوم تمثال شکنی با صلیبی جایگزین شد. در آن زمان امپراتور تمثال شکن، تئوفیلوس ( 842- 829 )، مرحله ی بزرگ بعدی در توسعه ی کاخ بزرگ قسطنطنیه را که تا دوران سلطنت میخائیل دوم، باسیل اول و لئو ی ششم ادامه پیدا کرد، آغاز کرده بود.
تقویت دیوار های دریایی و تاسیس مجتمع جدید تشریفاتیِ دو طبقه واقع در مرکز Trikonchos ( بنایی به فرم شبدر سه برگ )، که قبل از آن حیاط سیگما قرار داشت و عمارت های دیگری آن را احاطه میکردند، همه به تئوفیلوس نسبت داده شده اند. ویژگی های کلی مجتمع به همان اندازه که مدیون سنت پالاسیوم دوران باستان متاخر هستند، وام دار کاخ های امویان ( که گفته میشود تئوفیلوس با آنها ارتباطات فرهنگی نزدیکی داشته است ) میباشند.
مشهورترین ساخت و ساز میخائیل سوم در کاخ بزرگ قسطنطنیه، کلیسای باکره ی فاروس ( Lighthouse ) بود که این کلیسا به دلیل بقایای مقدسی که شامل میشود و اندازه و شکوهش معروف است. تاکنون معروف ترین کلیسای اضافه شده به کاخ بزرگ قسطنطنیه، کلیسای 5 گنبدی نیا اکلیسیا ( Nea Ekklesia، به معنای کلیسای جدید ) است که تحت نظارت باسیل اول ساخته شد. این امپراتور مسئول یکی از وسیع ترین برنامه های ساخت و ساز کاخ بزرگ - که ظاهر بنا را به طور قابل ملاحظه ای تغییر داد – بوداست.
آخرین انتقالات کاخ بزرگ قسطنطنیه در زمان سلطنت الکسیوس اول کومننوس ( 1118-1081 ) که اقامتگاه امپراتوری را به کاخ جدید بلاکرنه ( Blachernai ) منتقل کرد، با وجود این جا به جایی، کاخ بزرگ قسطنطنیه نقش تشریفاتی خود را برای مدتی حفظ کرد. حتی میزانی از ساخت و ساز در دوران سلطنت مانوئل اول ( 1180-1143 ) ادامه یافت.
مانوئل اول دو سرسرا ساخت: مانولیتس ( Manouelites ) و موشروتاس ( Mouchroutas ). این دو سرسرا که گفته میشود ساخته ی یک شخص ایرانی است، سقف استالاکتیت نقاشی و طلاکاری شده ای شبیه به سقف های ساخته شده در معماری های اسلامی دارند. در زمان تصرف قسطنطنیه توسط لاتین ها ( 61-1204 )، کاخ بزرگ قسطنطنیه مورد استفاده واقع شد و همچنین عمده ی گنجینه هایش غارت شدند. امپراتور های پالایولوگان ( Palaiologan، 1453-1261 ) هیچ تلاشی جهت بازسازی مجتمع متروکه و رو به خرابی نکردند. پایان کار این کاخ در سال 1490-1489 بود؛ زمانیکه مقادیر زیاد باروت که در یکی از ساختمان های قدیمی انبار شده بود منفجر شد و بقایای کاخ را سر به نیست کرد.
موزه ی موزاییک استانبول منزل کلکسیون اکتشافات باستانی کاخ بزرگ قسطنطنیه است. موزاییک ها اولین بار در سال 1933 طی حفاری های صورت گرفته در محلی که به عنوان طبقه ای از حیاط ستون دار کاخ بزرگ شناسایی شده بود ( واقع در زیر بازار آراستای کنونی) پیدا شدند. بعد ها در سال های 1950 موزاییک های دیگری پیدا شده و موزه در نزدیکی محل آنها بنا نهاده شد.
هزینه بازدید: 15 لیر حدود 13 هزار تومان
ساعات بازدید: 9 تا 17
آدرس: ترکیه، استانبول، فاتح، میدان ایاصوفیه، محله سلطان احمد
امیدواریم که این مطلب در سفر به شهر استانبول برای شما مفیید واقع شود.
خواهشمدیم در صورتیکه قصد سفر به شهر استانبول را دارید،برای رزرو تور استانبول با ما در تماس باشید.
منبع:بادساگروپ
