برای نخستین بار نادرشاه افشار تعدادی از خانوارهای ارامنه و یهودی را به مشهد کوچ داد و آن‌ها را در محله عیدگاه و بیرون از آن ساکن کرد و از آنجایی که خراسان با کشورهای آسیای میانه مرز مشترک داشت و پلی ارتباطی بین این کشور‌ها محسوب می‌شد، تجار و صنعتگران مسیحی بسیاری از ایروان، قراباغ، نخجوان، ترکمنستان و روسیه به این منطقه مهاجرت کردند.
نمایی از قبرستان ارامنه مشهد
رفته رفته مهاجران ارمنی از اواخر قرن نوزدهم میلادی و در زمان حکومت قاجار از مرز باجگیران و درگز وارد این استان شدند و سپس در شهر مشهد، قوچان، نیشابور، شیروان، سبزوار، بجنورد و درگز اقامت گزیدند.
مدفونین گورستان ارامنه شهر مشهد از کشورهای آمریکا، روسیه، گرجستان، کانادا، فرانسه، لهستان و... بوده و خطوط نوشته شده بر روی الواح قبور شامل رسم‌الخط فارسی، آرامی، ارمنی، انگلیسی، لهستانی، فرانسوی، روسی و … است. قدیمی‌ترین تاریخ روی سنگ قبرها متعلق به اواخر دوره قاجار و جدید‌ترین آن اوایل پهلوی دوم است و مهم‌ترین قبر این گورستان متعلق به مبلغ آمریکایی لوئیس اف. اسلستین است که در سال1312ق/1895م در مشهد متوطن شد.
لوحی در قبرستان ارامنه مشهد
در این گورستان افرادی با فرق گوناگون دفن شده‌اند که می‌توان به ارتودکس‌ها، کاتولیک‌ها، ارامنه گریگور و آشوری‌ها اشاره کرد. همچنین بخشی از قبور این گورستان متعلق به مهاجران لهستانی و گویای حقیقتی تلخ از برگ‌های تاریخ جنگ جهانی دوم است، زنان و کودکانی که در سال 1942 میلادی پس از رهایی از اردوگاه‌های کار اجباری در سیبری به ایران پناه آوردند و متاسفانه تعدادی از این افراد به دلیل بیماری‌ها و ناتوانی و سختی‌های راه درگذشتند؛ در این آرامستان 30 لهستانی مهاجر در بخشی ویژه مدفون هستند.
نمایی از بازدید لهستانی های از قبرستان ارامنه مشهد
در ادامه هم تصاویری از حضور گردشگران لهستانی در این آرامستان را ببینید که به هموطنان مدفون در این گورستان ادعای احترام می‌کنند.
وسعت این گورستان در گذشته بسیار بیشتر از اندازه فعلی آن بوده است. در سال‌های اخیر و در راستای انجام برخی اقدامات عمرانی از سوی شهرداری بخش اعظم این گورستان تخریب شده است. زمین محل احداث ساختمان شهرداری منطقه 2 مشهد در ضلع شمالی گورستان و ساختمان مرکز مخابرات مطهری مشهد و قسمتی از ابتدای بلوار شهید کریمی در ضلع شرقی این محل ساخته شده است. به‌طور کلی تقریبا وسعتی معادل2584 مترمربع از کل ملک قبرستان جهت ساخت و ساز تخریب شده و سنگ قبور آن به قسمت دیگری منتقل شده است.
نمایی از قبرستان ارامنه مشهد
در این محل کلیسای مسیحیان هم قرار دارد که قدمت آن به هفتاد سال می‌رسد. محدوده زمین قبرستان ارامنه مشهد وسعتی معادل4542مترمربع و مساحت کلیسا یا مادور (نمازخانه) آن 102 مترمربع است. طبق کتیبه سردر، مادور راهبه کا‌ترین را آرپنیک و ملکوم هارتونیاس به یاد مادر و مادرزن خود که در همین مکان دفن شده‌اند در سال 1947 میلادی بنا کرده‌اند.
این گورستان در خیابان حرعاملی، ابتدای تقاطع شهید کریمی واقع شده است.
امیدواریم که این مطلب برای شما مفید واقع شده باشد.
منبع
